Rusya'daki Karışıklık Ukrayna Savaşı'nı Nasıl Etkiler?

Sedat LAÇİNER

Wagner lideri Yevgeni Prigojin, Rus Ordusunun Wagner'e saldırdığını ve çok sayıda silahlı adamlarını öldürdüğünü iddia ederek Cuma günü Moskova'ya yürüyüş başlatmış, ancak kısa süren isyan Cumartesi akşamı Beyaz Rusya lideri Aleksandır Lukaşenko'nun arabuluculuğunda son bulmuş, Wagner askerleri üslerine geri dönmüştü... Putin, bu isyanı savuşturmuş olsa da imajının sarsıldığı belirtiliyor... Peki, Moskova'daki karışıklık Ukrayna Savaşı'nı nasıl etkileyecek?

Bu soruya yanıt verebilmek için Wagner'in akibetini bilmek gerekir... Yani bundan sonra Wagner'e ne olacak, adamları dağıtılacak mı, Ordu'ya mı bağlanacak, yoksa Prigojin Wagner'e Beyaz Rusya'dan mı liderlik edecek... Aydınlatılması gereken nokta çok...

WAGNER: KARANLIK BİR ŞEBEKEDEN UKRAYNA SAVAŞI'NA

Wagner, gizli bir yapılanma olarak kuruldu... Ukrayna Savaşı'na kadar ağırlıklı olarak özel ve örtülü operasyonlar yapıyordu... Yani konvansiyonel bir ordu değildi... Zaten Moskova, Wagner'in devletle bağını reddediyordu... Bu gayriresmilik Wagner'e sıradışı yöntemler uygulama serbestliğini verdi.. Pek çoklarına göre Wagner bir cinayet şebekesidir, işkence teşkilatıdır... Belki de Moskova'nın en çok işine gelen de bu oldu; uluslararası kamuoyunda pek çok suçu Wagner'e attılar, sorumluluk kabul etmediler...

Bu yıllarda Wagner güçlüydü, eğitimli ve hızlı hareket edebilen vurucu bir güçtü... Düzenli Rus Ordusundan çok daha üstündü... 2014'de Kırım'ın Rusya'ya ilhakında özel bir rol oynadılar. Ukrayna'nın doğusunda Donbas bölgesinde direnişi örgütlediler ve bu bölgenin fiilen Rusya'ya bağlı olmasını sağladılar... Rusya, 2022 yılına kadar Ukrayna'nın doğusundaki varlığını biraz da Wagner sayesinde gizledi... Görünüşte bu bölgelerde Rus askerleri değil, Ukrayna'daki Rusya yanlılarına destek veren gönüllüler vardı...

Suriye ve Sudan gibi birçok bölgede Wagner etkili bir şekilde kullanıldı, Rus Ordusunun yapamadığı birçok operasyon Wagner'e ihale edildi...

BAŞARISIZLIK, ANLAŞMAZLIK GETİRİR

İşleri bozan 2022'de başlayan Ukrayna Savaşı oldu...

Savaşın başlarında Wagner, çeşitli başarılara imza attı. Ancak savaşın genelinde yaşanan başarısızlık, Moskova'yı Wagner'i konvansiyonel bir ordu gibi kullanmaya zorladı...

Bir süre sonra Wagner ile Rus Ordusu arasındaki farklar azaldı. Wagner sadece daha acımasızdı, daha gözü karaydı... Fakat acımasızlıkla, cesaretle sorunlar çözülmedi ve Wagner o kadar çok adamını kaybetti ki hapishanelerden adam toplamak zorunda kaldı... Moskova, Wagner'e özel izin verdi ve şirket Rusya'nın dört bir tarafından "başıbozuk" denilebilecek binlerce kişiyi "askere aldı"...

Ukrayna'da işler bozuldukça Wagner yönetimi ile Rusya Savunma Bakanlığı ve Genelkurmayı arasındaki ilişkiler de bozulmaya başladı... Rus Ordusunun Ukrayna'da ciddi bir lojistik ve tedarik sorunu yaşadığı sır değildi... Moskova, gerekli mühimmatı gerekli yerlere zamanında ulaştıramıyordu... Yeterli cehane ve araç-gereç olmadan hangi ordu savaşabilir? Nitekim Rus Ordusunun Ukrayna'daki kayıplarının önemli bir kısmı bu "beceriksizlik"ten kaynaklandı... Sızlanmalar, şikayetler arttı... Wagner de bundan payına düşeni aldı... Wagner, konvansiyonel ordu gibi hareket etmeye başladığından beri Rus Ordusunun sağladığı mühimmata bağımlı olduğundan Wagner de bu eksiklikler nedeniyle binlerce adamını kaybetti. Bu kayıplar Wagner'in lideri Prigojin'i çıldırttı ve Prigojin sık sık kamera karşısına geçip Rusya Savunma Bakanını Sergey Şoygu'yu ve Genelkurmay Başkanı Valeri Gerasimov'u eleştirmeye, hatta bu kişilere hakaret etmeye başladı... "Onların beceriksizliği nedeniyle Rus gençleri gereksiz yere ölüyordu"...

Devlet Başkanı Putin, Prigojin'in sözleri hakkında bir yorum getirmedi, kendini hepsinin üzerinde konumlandırdı... Zaten Rusya'da gelenek bu; astlar kendi aralarında rekabet etse de Putin hepsinin tek lideri olarak ancak gerekli olduğunda soruna müdahale eder ve anlaşmazlığı sonlandırır...

Rus geleneği böyle olsa da Prigojin'in eleştirileri Rusya standartları için bile kabul edilebilir olmanın çok uzağındaydı. Prigojin, Ukrayna Savaşı'nda başarısız olunduğunu haykırıyor ve sorumluluğu Bakana ve Genelkurmay Başkanına atıyordu... Bunları duyan Rus ordusunun bu işten olumsuz etkilenmemesi düşünülemezdi...

Wagner ile Moskova arasındaki ipler 10 Haziran'da koptu... Rusya Savunma Bakanlığı, Wagner benzeri yapılarda yer alan tüm savaşçıların 1 Temmuz'a kadar Bakanlıkla sözleşme imzalamasını emrediyordu... Sözleşme demek, Wagner'in bağımsızlığının elinden alınması ve Rusya Ordusunun sıradan bir parçası olması anlamına gelirdi... Bu durum Wagner yönetimini alarma geçirdi ve buna karşı ne yapacaklarını düşünmeye başladılar. Savunma Bakanlığı, Wagner'i yutuyordu, böyle elleri kolları bağlı oturacaklar mıydı? Oturmadılar ve 23 Haziran 2023 Cuma günü Prigojin zehir zemberek bir açıklamayla Wagner güçlerini Ukrayna üzerine gönderdi...

24 saatten az bir sürede Wagner, Moskova yolunda beklenmedik bir başarı elde etti ve Moskova'yı ele geçirmesi an meselesiydi...

Bu tablo, Putin'in ve Rusya'nın gücü hakkında akıllarda soru işaretleri uyandırdı. Moskova'yı ele geçirmek bu kadar kolay mı? Putin, sanıldığı kadar güçlü değil mi? Moskova'ya yürüyen Wagner değil de Ukrayna güçleri olsaydı ne olacaktı?

UKRAYNA SAVAŞI NASIL ETKİLENİR?

Bilindiği üzere Wagner isyanı aylardır beklenen Ukrayna karşı taarruzu esnasında gerçekleşti... Ukrayna, şu günlerde Batı'dan gelen mühimmat, gelişmiş silahlar ve yeni eğitilmiş birlikleriyle Rus cephelerine olanca gücüyle saldırıyor... Ancak birkaç haftadır hatırı sayılır bir ilerleme kaydedemediler... Çünkü Ruslar aylardır bu saldırıları bekliyordu ve siperlerini, savunma hatlarını güçlendiriyorlardı. Saldırmak, savunmaktan zordur ve öyle de oluyor... Ukrayna güçleri ağır kayıplar veriyor ama istediğini bir türlü alamıyor... Rus hatlarının gerisine bir sarkabilseler savaşın seyri çok değişebilir...

Wagner isyanı, Ukrayna'ya bu imkanı verebilir mi?

Bu sorunun yanıtı, Wagner'in bundan sonra nasıl bir rol alacağına bağlı... Eğer Rusya tarafında karışıklık devam ederse, örneğin yeni bir isyan çıkarsa bunun Ukrayna'nın işini kolaylaştıracağı muhakkak...

Wagner'in 25 bin silahlı adamı olduğu söyleniyor. Çok büyük bir rakam... Gerçi Batılı istihbarat örgütleri gerçek rakamın 8-10 bin kişi arasında olduğunu, Prigojin'in sayıyı abarttığını iddia ediyorlar...  Wagner ilk yıllarda "seçkin askerler"den oluşuyordu, eğitimliydiiler, vuruş güçleri yüksekti... Ancak Ukrayna Savaşı'nda vasatlaştılar. Binlerce askerini kaybeden Wagner, kaybettiklerinin yerlerini hapishane kaçkınlarıyla ve eğitimsiz, beceri düzeyi düşük kişilerle doldurmak zorunda kaldı. Yine de Moskova Wagner'i Ordu bünyesinde tutamayıp dağıtmak zorunda kalır ise bunun 700-800 km'lik cephe hattında ciddi zaafiyete yol açması kaçınılmaz görünüyor... Şu anda Rusya'nın Ukrayna taarruzlarını durdurabilmek için en eğitimsiz askerine bile ihtiyacı var... 

Bir diğer önemli etken ise Ukrayna'ya Rusya'nın içlerine saldırı izninin verilip verilmeyeceği... İngiltere, birkaç ay önce bunun ilk işaretlerini vermişti, ancak ABD bu hususta hala çekimser... Eğer Ukrayna'ya Rusya'nın içlerine saldırı izni verilirse Moskova'da rejim daha sert darbeler alabilir, savaş çok geniş bir alana yayılabilir...

Ukraynalılar şu anda seviniyor, düşmanları arasındaki kavgalar onları umutlandırıyor... Ancak, Wagner isyanıyla başlayan süreç Rus Ordusunun yeniden yapılanmasıyla ve Rusya'nın strateji değiştirmesiyle de sonuçlanabilir. Bu durumda Rusya, eski hatalarını giderip avantajlı duruma da geçebilir...

Özetle, kesin bir sonuca varmak için henüz vakit erken...